رتینول چیست و مصرف آن چه مزایا و فوایدی برای پوست دارد؟

رتینول چیست؟

رتینول نوعی ویتامین A است که کاربردهای زیادی در مراقبت از پوست دارد. برای درمان آکنه استفاده می‌‌شود و اثرات ضد پیری هم دارد. می‌توانید رتینول را بدون نسخه بخرید یا به متخصص پوست‌تان مراجعه کنید تا در مورد اینکه چگونه می‌توانید رتینول را در روتین پوستی خود جای دهید، با او مشورت کنید. متخصص پوست ممکن است داروهایی را تجویز کند که حاوی غلظت‌های بالاتری از رتینوئیدها باشد. این ماده درمانی موضعی است، یعنی باید آن را روی پوست‌تان بمالید. رتینول انواع مختلفی مثل کرم، ژل، لوسیون، پماد و سرم دارد. رتینول همچنین گاهی اوقات به عنوان یک ماده اولیه در محصولات آرایشی استفاده می‌شود.

حالا شاید این سؤال برای‌تان پیش بیاید که رتینوئیدها چه فرقی با رتینول دارند؟ رتینوئیدها، که متعلق به همان خانواده رتینول هستند، برای اولین بار در سال 1971 به عنوان درمانی برای آکنه، پسوریازیس، چین و چروک و سایر علائم پیری و برخی از سرطان‌ها معرفی شدند. بر اساس انتشارات سلامت هاروارد، اولین رتینوئید موجود در بازار، ترتینوئین موضعی (Retin-A) بود. در ابتدا از آن برای درمان آکنه استفاده می‌شد، اما بعداً مشخص شد که باعث افزایش جایگزینی سلول‌های پوستی و محو شدن لکه های رنگدانه روی پوست هم می‌شود.

کاربرد رتینول پوست

در سال‌های اخیر محصولات رتینول مختلفی برای بهبود پوست، بدون نیاز به نسخه و تجویز پزشک عرضه می‌شوند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که رتینول و رتینوئیدهای موضعی برای درمان بیماری‌‌های پوستی و مشکلاتی مانند آکنه، جای جوش و چین و چروک مؤثرند. همچنین رتینول اثرات ضد پیری هم دارد. در ادامه به بررسی دقیق‌تر شرایط و مواردی که رتینول در آن کاربرد دارد، می‌پردازیم:

آکنه

آکنه یک بیماری شایع پوستی است. هنگامی که منافذ پوست شما با سلول‌های مرده پوست یا چربی مسدود می‌شوند، ممکن است جوش‌های سرسیاه، سرسفید یا سایر انواع جوش‌ها روی صورت‌تان ایجاد شوند. رتینول با جلوگیری از انسداد منافذ، برای آکنه مفید است. ممکن است در چند ماه اول درمان همچنان شاهد جوش باشید – حتی ممکن است پوست شما بدتر به نظر برسد، اما اگر به مصرف دائمی رتینول پایبند باشید، حتماً پوست صاف‌تری خواهید داشت.

جای جوش

جای جوش در نتیجه آسیب و التهاب ایجاد می‌شود. این لکه‌های صورتی، قرمز یا تیره روی پوست شما ممکن است در هنگام بهبود یافتن آکنه ظاهر شوند و چندین هفته باقی بمانند. علاوه بر این، کندن یا ترکاندن جوش‌ها باعث آسیب بیشتر به پوست و ایجاد جای زخم دائمی می‌شود. درمان‌های موضعی رتینول می‌توانند به کاهش تورم و التهاب ناشی از جوش‌ها کمک کنند و از بروز جوش‌های بیشتر هم جلوگیری کنند. اما درمان موضعی رتینول همیشه روی جای جوش‌های عمیق یا برجسته که فرو رفته یا برآمده هستند مؤثر نیست.

لکه‌های تیره

لکه‌های تیره یا هایپرپیگمنتیشن می‌توانند در اثر آسیب نور خورشید به پوست شما ایجاد شوند. اگر روی صورت، دست، گردن یا بازوهای خود لکه‌های قهوه‌ای روشن تا تیره دارید، چیزی که می‌بینید تجمع ملانین است که به پوست شما رنگ می‌دهد. این لکه‌ها که به لکه‌های آفتاب و لکه‌های پیری هم معروف هستند، و می‌توانند ظاهر ناخوشایندی روی صورت ایجاد کنند و بسیاری از افراد به‌دنبال درمان آن‌ها با روش‌هایی ساده و بدون دردسر می‌گردد. یکی از راه‌های درمان این لکه‌ها استفاده از رتینول موضعی است که می‌تواند لکه‌ها را روشن کند یا از بین ببرد. اگرچه شاید درمان این لکه‌ها چندین ماه طول بکشد. اگر نگران لکه‌های تیره هستید، بهتر است به یک متخصص پوست مراجعه کنید.

منافذ باز

منافذ باز سوراخ‌هایی روی سطح پوست هستند که به موهای بدن و چربی اجازه عبور می دهند. هنگامی که این منافذ با سلول های مرده پوست یا چربی مسدود شوند، بزرگ‌تر می‌شوند و بیشتر به چشم می‌آیند. رتینول موضعی منافذ باز را با افزایش جایگزینی سلول‌های پوستی درمان می‌کند که باعث ضخیم شدن پوست می‌شود و از ایجاد منافذ مسدود جلوگیری می‌کند.

ملاسما

ملاسما یکی دیگر از اختلالات پوستی رایج است که منجر به ایجاد لکه‌های تیره در نواحی می‌شود که در معرض نور خورشید باشند. قرار گرفتن در معرض نور، گرما و سطوح خاصی از هورمون‌ها باعث افزایش مقدار ملانین تولید شده توسط بدن می‌شود. در نتیجه باعث ایجاد لکه‌های صاف یا کک مانند به رنگ قهوه‌ای روشن، قهوه ای تیره یا خاکستری مایل به آبی می‌شود. ملاسما در دوران بارداری شایع‌تر است. اگر باردار هستید، قبل از استفاده از داروهای خوراکی یا موضعی یا مکمل‌ها باید با پزشک خود صحبت کنید. اگر باردار نیستید، یک رتینوئید موضعی ممکن است به محو شدن لکه‌های ملاسما کمک کند.

پسوریازیس

پسوریازیس یک اختلال پوستی است که با التهاب همراه است و باعث می‌شود سلول‌های جدید پوست خیلی سریع رشد کنند. سلول‌های جدید تجمع می‌یابند و بثورات ضخیم و پوسته پوسته صورتی یا قرمز ایجاد می‌کنند. رتینول موضعی رشد بیش از حد سلول‌های پوستی را کند می‌کند و التهاب را کاهش می‌دهد و می‌تواند به بهبود جای زخم و پوسته پوسته‌شدن کمک کند. اما از آن‌جایی که رتینول همچنین می‌تواند باعث تحریک بیشتر پوست شما شود، پزشک معمولاً استفاده از رتینول را در ترکیب با استروئیدهای موضعی توصیه می‌کند.

تَرَک‌های پوستی

ترک‌های پوستی، اسکارهایی هستند که در اثر بارداری، افزایش وزن، کاهش وزن شدید یا رشد سریع عضلات ایجاد می‌شوند. این علائم در ابتدا صورتی، قرمز یا بنفش هستند و سپس به تدریج محو می‌شوند تا به رنگ نقره‌ای یا سفید درآیند. رتینول موضعی می‌تواند باعث شود ترک‌های پوستی کمتر به چشم بیایند، اما قبل از استفاده از آن در دوران بارداری یا شیردهی با پزشک خود صحبت کنید.

چین و چروک

عوامل متعددی می‌توانند باعث ایجاد چین و چروک در پوست شما شوند. با افزایش سن، سلول‌های پوست کندتر تقسیم می‌شوند. لایه میانی پوست شروع به نازک‌شدن می‌کند، حفظ رطوبت برای آن سخت‌تر می‌شود و پوست کلاژن و الاستین کمتری دارد. ترتینوئین و تازاروتن موضعی می‌توانند با کند کردن تجزیه کلاژن و افزایش خاصیت ارتجاعی پوست، از ایجاد چین و چروک جلوگیری کند و آن‌ها را بهبود ببخشد. معمولاً برای دیدن تغییر باید چند ماه از رتینول موضعی استفاده کنید.

مزایای استفاده از رتینول برای پوست

پاکسازی منافذ پوست

رتینول با کاهش تجمع سلول‌های پوستی به پاکسازی منافذ کمک می‌کند. همچنین می‌تواند مسیرهای التهابی در پوست را مسدود کند. به عبارت ساده، رتینول نه تنها به کاهش تعداد جوش‌های شما کمک می‌کند، بلکه می‌تواند قرمزی و تورم همراه آن را نیز به حداقل برساند.

پشتیبانی از پوست در مقابل پیری

سلول‌های پوست به طور طبیعی جایگزین می‌شوند و سلول‌های تازه در زیر سلول‌های قدیمی جایگزین می‌شوند. اما با افزایش سن، این اتفاق کمتر رخ می‌دهد که می‌تواند منجر به کدر شدن رنگ پوست شود. همچنین ممکن است خطوط ریز و چین و چروک را روی‌ صورت‌تان ببینید و این اتفاق می‌تواند در هر سنی رخ دهد. رتینول به تسریع فرآیند نوسازی سلول‌ها کمک می‌کند و پوستی صاف و درخشان به‌وجود می‌آورد. همچنین با تحریک تولید کلاژن به عمق بیشتری از پوست نفوذ می‌کند و باعث سفت شدن آن می‌شود.

رفع علائم آسیب‌های ناشی از خورشید

افزایش سرعت نوسازی سلول‌های پوست می‌تواند به بهبود رنگ پوست هم کمک کند. این امر به ویژه زمانی که علائمی از آسیب‌های ناشی از خورشید مانند چین و چروک، خطوط ریز و هایپرپیگمنتیشن دارید، می‌تواند مفید باشد. رتینول حتی می‌تواند پوست را تقویت کند و در برابر آسیب‌های محیطی بیشتر از آن محافظت کند. فقط به خاطر داشته باشید که رتینول لایه بالایی پوست را نازک‌تر و به نور خورشید حساس‌تر می‌کند، بنابراین باید با دقت بیشتری از کرم ضد آفتاب استفاده کنید.

مزایای دیگر

تجمع سلول‌های مرده پوست می‌تواند باعث شود پوست شما خشک‌تر از حد معمول شود. از بین بردن این سلول‌های مرده با کمک رتینول می‌تواند پوست را هیدراته‌تر کند. رتینول همچنین می‌تواند با صاف کردن بافت‌های خشن و ناهموار پوست به درمان بیماری پوستی «کراتوز پیلاریس» کمک کند.

روش مصرف رتینول پوست

قبل از اینکه برای اولین بار از محصول رتینول استفاده کنید، مقدار کمی از آن را روی بخشی کوچک از پوست خود، مثلاً پشت گوش، امتحان کنید تا ببینید آیا واکنش منفی به آن نشان می‌دهید یا نه. اگر بعد از چند روز ناحیه تست شده هیچ قرمزی یا خارش قابل توجهی نداشت، می‌توانید رتینول را به روتین مراقبت از پوست خود در زمان خواب اضافه کنید.

برای استفاده از رتینول، دستورالعمل‌های روی بسته را دنبال کنید یا از توصیه‌های پزشک خود استفاده نمایید. اما روش کلی استفاده از رتینول را در ادامه برای‌تان شرح می‌دهیم:

• پوست خود را با یک پاک‌کننده ملایم تمیز کرده و به آرامی خشک کنید. و این نکته یادتان باشد که هنگام استفاده از محصولات رتینول، پوست خود را اسکراب نکنید.
• یک لایه نازک از رتینول را روی کل صورت خود بمالید و مراقب باشید وارد دهان، بینی و چشمتان نشود. اندازه یک نخود، مقدار مناسبی برای هر بار استفاده است. در دو هفته اول استفاده، رتینول را فقط یک شب در میان بزنید. در نهایت، از یک مرطوب کننده غیرکمودون‌زا استفاده کنید.

آیا استفاده از رتینول عوارض دارد؟

هنگامی که شروع به استفاده از رتینول می‌کنید، ممکن است به دلیل افزایش سرعت نوسازی سلول‌های پوست برخی از علائم تحریک را مشاهده کنید، که در ادامه آن‌ها را شرح می‌دهیم:

خشکی: رتینول می‌تواند باعث خشکی پوست شود، به خصوص در ابتدا. استفاده از یک مرطوب‌کننده ملایم به طور مرتب می‌تواند به کاهش این عارضه کمک کند.

قرمزی: قرمزی خفیف پس از استفاده از رتینول طبیعی است و معمولاً به مرور زمان کاهش می‌یابد. اما اگر قرمزی شدید یا مداوم است، استفاده از محصول را متوقف کنید و با پزشک خود مشورت نمایید.

خارش: خارش خفیف نیز ممکن است در برخی افراد رخ دهد. استفاده از یک محصول ملایم برای تسکین پوست می‌تواند کمک کننده باشد.

این عوارض معمولاً با مصرف محصولات قوی‌تر رتینوئید تشدید می‌شوند، اما در مورد رتینول هم می‌توانند رخ دهند. مخصوصاً اگر هزمان از چند محصول حاوی رتینوئید به صورت همزمان استفاده کنید، که البته اصلاً توصیه نمی‌کنیم. این عوارض جانبی معمولاً طی چند هفته استفاده از محصول برطرف می‌شوند. اگر شاهد هیچ بهبودی نبودید، استفاده از محصول را متوقف کرده و با پزشک یا متخصص پوست خود صحبت کنید. به خصوص اگر پوست تیره‌ای دارید، به خاطر داشته باشید که تحریک می‌تواند به هایپرپیگمنتاسیون منجر شود.

هنگام استفاده از هر محصول حاوی رتینوئید، از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور شدید خورشید اجتناب کنید و همیشه از کرم ضد آفتاب استفاده کنید. حتماً هر روز کرم ضد آفتاب با اس‌پی‌اف۳۰ یا بالاتر استفاده کنید.

نکات جانبی استفاده از رتینول

• از غلظت‌های پایین رتینول شروع کنید و به تدریج مقدار آن را افزایش دهید.
• فقط در شب از رتینول استفاده کنید.
• پس از استفاده از رتینول از محصولات لایه‌بردار استفاده نکنید.
• اگر می‌خواهید اطراف چشم رتینول بزنید حتماً قبلش با دکتر مشورت کنید.
• به خاطر داشته باشید که پوست هر فردی نسبت به محصولات متفاوت واکنش نشان می‌دهد. حتما قبل از استفاده، برچسب محصول را به دقت مطالعه کرده و در صورت لزوم با پزشک خود مشورت کنید.

چقدر طول می‌کشد تا تأثیرات رتینول را روی پوست‌تان مشاهده کنید؟

رتینول فوراً در سلول‌های شما شروع به فعالیت می‌کند، اما چند هفته طول می‌کشد تا ظاهر و احساس پوست‌تان تغییر کند. در واقع، ابتدا با شروع استفاده از رتینول و روتین جدید، حتی ممکن است ظاهر پوست‌تان بدتر به نظر برسد. بر اساس مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۵، چین و چروک در شرکت‌کنندگانی که به مدت 12 هفته از رتینول استفاده کردند، کاهش قابل‌توجهی داشت. مطالعه‌ای جدیدتر در سال 2019 نشان داد که چین و چروک‌های اطراف چشم و گردن افرادی که به مدت 8 هفته از رتینول استفاده می‌کردند بهبود یافته بود.